12-18 айлық бала: ол қалай өседі және дамиды?

Сіздің балаңыз өсіп, дамып келеді. Ол жаңа және қызықты нәрселерді ашуды, дағдыларды игеруді жалғастыруда. Нәресте әлемді зерттеуде белсенді бола бастайды. Бұл мақалада біз 12-18 айлық баланың дамуы туралы айтатын боламыз.

Физикалық даму

Сіздің балаңыз өте белсенді, жылдам қарқынмен өсуде. Бұл жаста ол көптеген қозғалыстар жасайды, соның арқасында бұлшық еттері дамиды, денесі қалыптасады.

Баланың психомоторлық және психикалық дамуы келесі дағдыларды игеру дәрежесі бойынша бағаланады: қозғалыс (моторика), әлеуметтік (тәрбиешімен жұмыс, ересек адамнан көмек пен мақтауды күту), когнитивті (сынақ пен қателік арқылы оқыту), эмоционалды (тапсырманы орындауға тырысу).

Жүйке-психикалық даму

Бір жылдан кейін сіздің балаңыз сөздік қорын белсенді түрде қалыптастыра бастайды және біртіндеп алғашқы тіркестер пайда болады.

Қозғалыс белсенділігі

Бала 12 айдан 18 айға дейін жүре алады, кедергілерді айналып өтеді немесе оларды басады, кейде еңкейеді немесе диванға көтеріледі. Бала анасының қолынан немесе қоршауынан ұстап, баспалдақпен баяу көтеріле алады.

Нәресте саусақтарын қозғалтады, оның алдында жатқан заттар мен ойыншықтарды сезінеді. Ол таныс заттарды ересектер атаған кезде таба алады².

Сөйлеу және ойлау

Өмірдің бірінші жылының аяғында сіздің балаңыз енді 5-10 сөз айтып қана қоймайды, сонымен қатар әр дыбыстың өзіндік мағынасы бар екенін түсінеді. Ол қазірдің өзінде сөздер мен айналадағы заттар арасында байланыс орнатады, сөйлеуді әлдеқайда жақсы түсінеді. 12 айдан 18 айға дейін нәресте интонация арқылы өз өтініштерін білдіруді үйренеді.

Осы жаста бала ойыншықтарды мақсатына қарай қолдана бастайды: машинаны айналдыру, қуыршақты тербету, ойыншық шыныаяқтан шай ішіп жатқандай көріну.

Бала дәретханаға барғысы келгенде түсіне бастайды. Нәресте бұл туралы ересектерге айтады, бірақ ол әлі де бұл мәселеде көмекке мұқтаж болады.

Эмоциялар

Сіздің балаңыз үнемі қолдау мен мақұлдауды қажет етеді. Егер ол қиындыққа тап болса, онда ол міндетті түрде бас тарта алмайтын ересектерден көмек сұрайды.

Шамамен 12 айдан бастап нәресте басқаларға қарапайым жанашырлықты білдіре алады. Егер сіз саусағыңызды кесіп алып, жылап жатсаңыз, онда нәресте жанашырлық белгісі ретінде сіздің басыңызды сипап, сүйіп немесе құшақтай алады.

Тамақтану

Осы жастағы балалардың көпшілігі қолдарымен тамақтанғанды жөн көреді. Бала қасықтан өздігінен тамақтана алады, бірақ әзірге ол барлық тағамды аузына жеткізе алмайды және ол түсіруі мүмкін. Бұл үшін балаға ұрыспай керек, түсіністікпен қарау керек, бұл не болатынын және қорқынышты ештеңе болмағанын айтып, қасықты аузыңызға қайтадан апаруды сұрау керек.

1 жастан 3 жасқа дейін баланың тамақтану тәртібі қалыптасады. Көбінесе оның тамақтану әдеттері сізге байланысты, сіз оған қосымша тағам ретінде қандай тағамдарды ұсынғаныңызға, оның тамақтануы қаншалықты әртүрлі болғанына байланысты. Бір жылдан кейін тәбеттің төмендеуі, тамақтан бас тарту байқалуы мүмкін. Бала тіпті өзіне ұнайтын тағамдар мен тамақтардан бас тарта алады. Баланы күштеп тамақтануға мәжбүрлемеңіз, өйткені ата-аналардың бұл мінез-құлқы наразылықты күшейтуі мүмкін³.

Бір жастан 3 жасқа дейінгі баланың тағамдық заттар мен энергияға қажеттілігі жоғары болып қала береді. Сондай-ақ, оның денесіне дәрумендер мен минералдар қажет.

Баланың тамақпен жеткілікті мөлшерде дәрумендер алуы үшін оның диетасын әртараптандыру және оған жемістер, көкөністер, сүт өнімдері, ет, балық қосу маңызды.

1. С витаминінің көзі - болгар бұрышы, картоп, жасыл, қара қарақат;
2. Сиыр еті, шошқа еті, бауыр, бұршақ, гүлді қырыққабат, тұтас дәнді нан - В1 витаминінің көзі ретінде қызмет етеді;
3. Сүт және сүт өнімдері, тауық еті, қарақұмық және басқа да дәнді дақылдар - В2, В3, РР дәрумендерінің көзі болып табылады;
4. Лосось балықтары, қызанақ, бұршақ дақылдары, жұмыртқа - В3 және РР, В12 дәрумендеріне бай;
5. Сары май, кілегей, қаймақ, сәбіз, асқабақ-құрамында А дәрумені бар⁴.

Күн тәртібі

Нәрестенің ұйқысының ұзақтығы 12 айға келгенде 12 сағатқа дейін қысқарады. 12-ден шамамен 9-10 сағат түнгі ұйқыға келеді.

12-18 айда ұйқының бұзылуы мүмкін: ұзақ ұйықтау және жиі ояну. Бұл жаста баланы ұйқыға жатқызу және бір уақытта ояту, төсектегі басқа әрекеттерді шектеу (оқу, мультфильмдерді көру), жатын бөлмесінде қалыпты ауа температурасын қамтамасыз ету, «ақ шуды» қосу, күн сайын ұйықтау рәсімдерін қайталау маңызды⁵.

Жас ерекшеліктері

Бір жастан асқан бала әлі күнге дейін саусақтарын соруды жалғастыра алады. Ол мұны тыныштандыратын құрал іздегендіктен, ұйықтауға тырысқандықтан немесе жай ғана зеріктіргендіктен жасайды.

Бала өмірінің алғашқы жылдары - бұл үлкен мүмкіндіктер кезеңі, сонымен қатар жағымсыз әсерлерге осалдық кезеңі. Баланың ерте балалық шағында ата-анасымен және туыстарымен қарым-қатынасы оның дамуына, денсаулығына, қоғамдағы мінез-құлықтың қалыптасуына, бейімделу қабілетіне үлкен әсер етеді. Балаға көмектесу маңызды, бірақ оған тәуелсіздік беру, оны қолдау, мадақтау, ойнау және онымен сөйлесу. Сіздің күш - жігеріңіз бен көмегіңіздің арқасында ол ақылды және әдепті болып өсетін болады.

1. Министерство здравоохранения и социального развития Республики Казахстан. ЮНИСЕФ. Учимся быть хорошими родителями для детей в возрасте от 0 до 3 лет. С. 99, 121.
2. Министерство здравоохранения Республики Казахстан. ЮНИСЕФ. Физическое и психосоциальное развитие детей раннего возраста (0–5 Лет). Астана, 2014. С. 7, 8, 24.
3. Питание детей старше года. Учебно-методическое пособие для студентов медицинских ВУЗов. ГБУ ВПО «Казанский государственный медицинский университет», Министерство здравоохранения и социального развития РФ. С. 11.
4. Программа оптимизации вскармливания детей в возрасте от 1 года до 3 лет в РФ. Москва, 2019. С. 15, 16.
5. А. В. Аржевикина. Министерство образования Омской области. Межрегиональный форум «внедрение межведомственной модели ранней помощи детям с ограниченными возможностями здоровья, инвалидностью и группы риска». Консультирование семьи по вопросам организации режимных процессов ребенка. 25–26 марта, 2021. С. 3, 9.